YOK ve Denklik

Yurtdışında üniversite eğitimi almış olmak, gerek iş gerekse akademik hayatta kişilerin önünü açan çok önemli bir artı olması sebebi ile, birçok öğrenciye çekici gelen bir alternatiftir. Giderek artan sayıda Türk öğrenci, yurtdışında farklı ülkelerde üniversite eğitimi almakta, ardından Türkiye'ye geri dönmektedir. Bu öğrencilerin kimi iş hayatına atılmakta kimi ise bir lisansüstü programa katılmaktadır. Yurtdışında üniversite eğitimi alacak öğrenciler için en önemli konulardan biri yurtdışında aldıkları üniversite diplomasının Türkiye'de geçerliliğinin olup olmadığı, yani YÖK Denkliği konusudur.

“Yök Denkliği”, yurtdışındaki bir üniversitenin Türkiye’de, geçerli bir yükseköğretim kurumu olarak kabul edilmesi, Yükseköğretim Kurumu’nun (YÖK) bu okulu kanunen Türkiye’de eğitim veren bir üniversite ile denk görmesi olarak açıklanabilir.

YÖK Denkliği, yurtdışında üniversite eğitimine dair planlar yapılırken, akılda tutulması gereken en önemli konulardan biridir. Yurtdışında bir üniversiteye başvurmadan önce o okulun Türkiye’deki denklik statüsünü bilmek öğrenciyi ileride yaşanabilecek sıkıntılardan kurtaracaktır. Zira yurtdışında üniversite eğitimi alan bir öğrenci için öğrenim aldığı okulun YÖK denkliğinin bulunmamasının çeşitli olumsuz sonuçları olacaktır:

-Okuldan mezun olduktan sonra Türkiye’ye dönen öğrenci, YÖK denkliğinin olmaması durumunda bir devlet kuruluşuna iş başvurusunda bulunduğunda ‘üniversite mezunu’ olarak kabul görmez.

=YÖK denkliği bulunmayan bir okulda lisans eğitimi alan bir öğrenci, YÖK’ün bu okulu ve öğrencinin okuduğu programı geçerli saymamasından dolayı, Türkiye’de yüksek lisans (master) yapamaz.

=Denkliği bulunmayan bir okuldan mezun olan erkek öğrenci, Türkiye’deki yükseköğretim sistemi tarafından üniversite mezunu olarak kabul edilmediği için Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından da üniversite mezunu sayılmaz. Bu öğrenci lise mezunu statüsü ile uzun dönem er olarak askerlik yapmak durumunda kalır.

-Hukuk ya da mühendislik gibi, mesleki odalara kayıt olması zorunlu olan mesleklerde, bu odalara kayıt için YÖK Denkliği olan bir diploma sahibi olmak şartı arandığından, aday bu odalara kayıt olamayacaktır.

Öte yandan, herhangi bir devlet kuruluşuna ya da bir kamu kurumuna iş başvurusu yapmayı düşünmeyip özel sektörde çalışmak isteyen bir öğrenci için yurtdışındaki üniversitenin denkliğinin bulunmamasının Türkiye’de iş bulmak açısından bir dezavantajı olmayabilir. Özel şirketler çoğu zaman işe alım yaparken yurtdışında okunan üniversitenin denklik durumunu değil, hangi ülkede üniversite eğitimi alındığını, eğitim alınan bu üniversitenin prestijli bir okul olup olmamasını, iş başvurusunda bulunan kişinin yabancı dil yeterliliğini ve yeteneklerini değerlendirmeye alırlar. Özel sektörü düşünen bu öğrenci aynı zamanda yurtdışında lisans eğitimi aldıktan sonra Türkiye’de yüksek lisans yapmayı da düşünmüyorsa bu açılardan endişelenmesini gerektirecek bir durum olmayabilir.

Öğrenci başvurmayı düşündüğü okulun YÖK denkliğine sahip olup olmadığını nasıl öğrenebilir? Bu, kafa karışıklığı yaratmaya müsait bir konudur. Başvurulacak okulun denklik durumu en doğru ve kesin olarak sadece YÖK ile irtibata geçilerek öğrenilebilir. Birçok yurtdışı eğitim danışmanlığı firması öğrencilerine, beraber çalıştıkları okulların YÖK denkliğinin bulunup bulunmadığını da söylemektedir. Öğrencinin yine de şahsen YÖK ile irtibata geçmesi ve kesin bilgi alması yararına olacaktır.

Buna benzer olarak, geçmişte bir yakını denkliği bulunan bir üniversiteye gitmiş olan öğrenci, “bu okulun nasıl olsa denkliği var.” diye düşünerek rahatlamamalıdır. YÖK’ün denk olarak kabul ettiği okullar arasında her yıl değişiklikler olabilmektedir. Bu nedenle öğrenci bir okula başvurmadan önce mutlaka Yükseköğretim Kurumu Denklik Birimi ile yazılı iletişim kurarak okulun denklik durumunu kesin olarak öğrenmelidir. Bu konuda YÖK web sayfalarında bulunan “Denklik Bilgi Edinme Formu”nun online olarak doldurulması yeterli olacaktır. Bu form şu linkte görüntülenebilir; http://www.yok.gov.tr/content/view/74/103/

Son olarak, denlik ile ilgili dikkat edilmesi gereken bazı noktaları da kısaca özetleyelim;

-Öncelikle, sıklıkla kullanılan “Tanınılırlık” ile “Denklik” farklı kavramlardır. Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği'ne göre Denklik, “Yurtdışında tanınan bir yükseköğretim kurumundan alınan ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarının Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarınca verilen ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarına eşdeğer olduğunun tespit edilmesini”, Tanıma ise “Diplomayı veren yükseköğretim kurumunun, faaliyet gösterdiği ülke yetkili makamları ve Kurul tarafından akademik derece vermeye yetkili bir kurum olarak kabul edilmesini”* ifade etmektedir. Yani tek başına tanınılırlık, denklik demek değildir.

-Denklik konusunun askerlik ile olan ilişkisi, çoğu zaman yanlış anlaşılmakta ve denkliği olan bir üniversitede okuyacak bir öğrencinin tecil işlemlerinden muaf olduğu sanılmaktadır. Halbuki, yurtdışında eğitim alınan okulun denkliği bulunsa bile, öğrenci Milli Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğrenim Müdürlüğü'ne başvurarak ‘özel öğrenci dosyası’ açtırmalı, öğrenim göreceği ülkeye gittikten sonra da oradaki Türk konsolosluğu aracılığı ile kayıt işlemlerini Milli Savunma Bakanlığı’na bildirmelidir.

-Uzaktan öğretim programlarından ya da devam zorunluluğu olmayan okullardan alınan diplomalar YÖK tarafından genelde denk kabul edilmezler. Zira uzaktan eğitim diplomalarının denkliği ile ilgili bazı ekstra hükümler vardır. Bu konu Denlik Yönetmeliği'nde şöyle açıklanmıştır: “Uzaktan eğitim programlarından alınan diplomalar; diplomayı veren yükseköğretim kurumunun ve eğitimin yapıldığı programın öncelikle faaliyet gösterdiği ülke yetkili makamlarınca diploma vermeye yetkili bir kurum olarak tanınması, akreditasyon ya da kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilmiş olması ve Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınmış bir kurum olması, bir üst eğitime girişte kabul edilmesi, program kredi toplamının o ülkedeki eşdeğer örgün öğretim programı kredi toplamına uygun olması, örgün öğretimde belirlenen program kazanımları ile aynı programın uzaktan öğretiminin program kazanımlarının uyarlı olması ve uzaktan eğitim programının ölçme ve değerlendirme sisteminin denetlenebilir nitelikte olması, yurtdışında yapılan uzaktan eğitimin Türkçe olmaması, eğitimin yapıldığı programın benzeri Türk yükseköğretim programına denk olması, eğitim düzeyi ve öğrenim alanının açıkça tespit edilmesi şartları aranarak, bu yönetmelik hükümlerine göre değerlendirildikten sonra kabul edilir veya reddedilir. “

*Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği şu linkten temin edilebilir.

http://www.yok.gov.tr/content/view/478/lang,tr/